Kunst...
Het is niet altijd even eenvoudig. Niet eenvoudig om te begrijpen, en evenmin eenvoudig om te herkennen.
Begrijpen, dat hoef je uiteraard niet met alle kunst te doen. Kijk maar naar Rothko of Pollock, of gelijk welk esthetisch bedoeld kunstwerk.
Maar de kunst die gemaakt is om een boodschap over te brengen, of die gemaakt is om mensen te laten nadenken over een bepaald onderwerp, dat soort kunst kan soms pittige discussies opwekken.
Het is niet omdat de kunstenaar naar eigen kunnen en eigen gevoel een kunstwerk probeert te maken dat zijn of haar manier van kijken op de wereld weergeeft, dat de bedoeling van de kunstenaar daarom ook duidelijk wordt overgebracht. De toeschouwer zal niet automatisch diezelfde visie op de wereld overnemen via het kunstwerk.
Zo ging ik vorige week met een vriend naar een
vernissage, waar we op een bepaald moment bij één sculptuur bleven staan. Ik zag er hoop in, Nicolas troosteloosheid.
Ik ga mij niet bezig houden met uit te leggen hoe het werk er precies uitzag, maar ik kan u wel vertellen dat we er niet aan uit geraakten wat nu de precieze bedoeling was.
Nu, op vernissages zijn de kunstenaars doorgaans aanwezig, en dat was in dit geval niet anders. Gemakkelijk voor ons, dan konden we eens aan de kunstenares vragen wat ze bedoeld had.
Om eerlijk te zijn ben ik daar meestal niet zo goed in, want kunstenaars en kunstkenners plegen wel eens uit te wijden over het onderwerp waar ze zo door bezeten zijn, en ikzelf ben nog niet lang genoeg met kunst bezig om alles helder te vatten. Een gesprek met
Geert Opsomer, bijvoorbeeld, kan een uur in beslag nemen, waarna ik verward en enigszins duizelend nog steeds niet begrijp waar we over hebben gesproken.
Maar goed, wij gaan dus naar die kunstenares, en ik leg uit welke twee manieren van interpreteren wij hadden bij het bekijken van dat ene werk van haar. Blijkt nu dat zij iets compleet anders voor ogen had, toen zij het werk maakte.
Dat betekent dus dat een kunstenaar wel een doel voor ogen kan hebben met een kunstwerk, de interpretatie van dat kunstwerk is puur subjectief. De ene toeschouwer heeft een andere beleving dan de andere toeschouwer, en soms kan die dus mijlenver staan van de perceptie van de kunstenaar zelf.
Wat is het nut van de kunstenaar dan, buiten het vervaardigen van het werk?
Op die manier staat een voltooid kunstwerk immers compleet los van de maker, en is het zo een op zichzelf staand object. Hoe kan je dan als kunstenaar nog zeggen dat een bepaald kunstwerk 'jouw kunstwerk' is?
Het was 'jouw kunstwerk' terwijl het werd gecreëerd, toen het werk af was, heeft het zich ruw losgetrokken van de oorspronkelijke bedoeling waarmee het werd gemaakt.
Of bekijk ik het hier te nauw?
Is het juist de kunst om mensen te laten nadenken óver kunst, en dan wel op die manier dat ze in dezelfde richting beginnen te denken als de kunstenaar?
Of heeft een kunstwerk een eigen wil, en zal het door verschillende toeschouwers op een verschillende manier begrepen worden?
Misschien stel ik gewoon domme vragen. Als het op kunst aankomt, ben ik nog steeds een leek, dus wellicht zit ik nu met vragen waar iedere kunstkenner al het antwoord op kent. Of waarover iedere kunstkenner zich al bij heeft neergelegd dat er geen antwoord op bestaat. Of waar iedere kunstkenner nooit bij heeft stilgestaan omdat het gewoon de moeite niet waard is.
Van één iets ben ik in ieder geval zeker: kunst is er - en opnieuw, het gaat hier nu niet om de esthetische werken - om het publiek te laten nadenken. Of het nu over een bepaald onderwerp dat de kunstenaar al dan niet wilde aansnijden, of over de kunst zelf, de toeschouwer zal altijd moeten interpreteren en daar gaat altijd een welbepaald denken aan vooraf.
En daar kunnen we alleen maar gelukkig om zijn, niet?