vrijdag 11 december 2009

Kunst, Part I: begrijpen

Kunst...

Het is niet altijd even eenvoudig. Niet eenvoudig om te begrijpen, en evenmin eenvoudig om te herkennen.

Begrijpen, dat hoef je uiteraard niet met alle kunst te doen. Kijk maar naar Rothko of Pollock, of gelijk welk esthetisch bedoeld kunstwerk.
Maar de kunst die gemaakt is om een boodschap over te brengen, of die gemaakt is om mensen te laten nadenken over een bepaald onderwerp, dat soort kunst kan soms pittige discussies opwekken.

Het is niet omdat de kunstenaar naar eigen kunnen en eigen gevoel een kunstwerk probeert te maken dat zijn of haar manier van kijken op de wereld weergeeft, dat de bedoeling van de kunstenaar daarom ook duidelijk wordt overgebracht. De toeschouwer zal niet automatisch diezelfde visie op de wereld overnemen via het kunstwerk.

Zo ging ik vorige week met een vriend naar een vernissage, waar we op een bepaald moment bij één sculptuur bleven staan. Ik zag er hoop in, Nicolas troosteloosheid.
Ik ga mij niet bezig houden met uit te leggen hoe het werk er precies uitzag, maar ik kan u wel vertellen dat we er niet aan uit geraakten wat nu de precieze bedoeling was.
Nu, op vernissages zijn de kunstenaars doorgaans aanwezig, en dat was in dit geval niet anders. Gemakkelijk voor ons, dan konden we eens aan de kunstenares vragen wat ze bedoeld had.
Om eerlijk te zijn ben ik daar meestal niet zo goed in, want kunstenaars en kunstkenners plegen wel eens uit te wijden over het onderwerp waar ze zo door bezeten zijn, en ikzelf ben nog niet lang genoeg met kunst bezig om alles helder te vatten. Een gesprek met Geert Opsomer, bijvoorbeeld, kan een uur in beslag nemen, waarna ik verward en enigszins duizelend nog steeds niet begrijp waar we over hebben gesproken.

Maar goed, wij gaan dus naar die kunstenares, en ik leg uit welke twee manieren van interpreteren wij hadden bij het bekijken van dat ene werk van haar. Blijkt nu dat zij iets compleet anders voor ogen had, toen zij het werk maakte.
Dat betekent dus dat een kunstenaar wel een doel voor ogen kan hebben met een kunstwerk, de interpretatie van dat kunstwerk is puur subjectief. De ene toeschouwer heeft een andere beleving dan de andere toeschouwer, en soms kan die dus mijlenver staan van de perceptie van de kunstenaar zelf.

Wat is het nut van de kunstenaar dan, buiten het vervaardigen van het werk?

Op die manier staat een voltooid kunstwerk immers compleet los van de maker, en is het zo een op zichzelf staand object. Hoe kan je dan als kunstenaar nog zeggen dat een bepaald kunstwerk 'jouw kunstwerk' is?
Het was 'jouw kunstwerk' terwijl het werd gecreëerd, toen het werk af was, heeft het zich ruw losgetrokken van de oorspronkelijke bedoeling waarmee het werd gemaakt.
Of bekijk ik het hier te nauw?

Is het juist de kunst om mensen te laten nadenken óver kunst, en dan wel op die manier dat ze in dezelfde richting beginnen te denken als de kunstenaar?
Of heeft een kunstwerk een eigen wil, en zal het door verschillende toeschouwers op een verschillende manier begrepen worden?

Misschien stel ik gewoon domme vragen. Als het op kunst aankomt, ben ik nog steeds een leek, dus wellicht zit ik nu met vragen waar iedere kunstkenner al het antwoord op kent. Of waarover iedere kunstkenner zich al bij heeft neergelegd dat er geen antwoord op bestaat. Of waar iedere kunstkenner nooit bij heeft stilgestaan omdat het gewoon de moeite niet waard is.

Van één iets ben ik in ieder geval zeker: kunst is er - en opnieuw, het gaat hier nu niet om de esthetische werken - om het publiek te laten nadenken. Of het nu over een bepaald onderwerp dat de kunstenaar al dan niet wilde aansnijden, of over de kunst zelf, de toeschouwer zal altijd moeten interpreteren en daar gaat altijd een welbepaald denken aan vooraf.
En daar kunnen we alleen maar gelukkig om zijn, niet?

2 opmerkingen:

Anoniem zei

Elitair! Elitair!

Neenee, het zijn natuurlijk wel heel existentiele vragen die ge hier stelt. Hopelijk pleegt ge geen zelfmoord.
Ik denk - met Ivo's woorden en eigen gedachten in het achterhoofd - dat ge als artiest (wat ge dan ook doet, dichten of polkadansen) vertrekt vanuit een idee en ge da idee doorgeeft, op een manier dat het mensen aanspreekt en doet denken (alsde dan zuigt maakte ofwel iets 'all over the place' waar niemand iets aan heeft, behalve uw elitaire vriendjes, ofwel iets wa gwn oppervlakkig en ni diep is). tis zoeken naar een heel fijne lijn, een nuance tussen iets maken da ademt en open is, maar toch baadt in een zeker gevoel. maar ik denk da ge er u dan bij moet neerleggen da mensen rare wezens zijn en der mee kunnen doen wa ze willen. misschien waren wij wel de uitzonderingen op die vernissage, en heeft iedereen da ding wel "gesnapt" en wij gwn ni (denk daar maar eens over na!)

dan blijft natuurlijk de vraag, die mij ook verscheurt, of ge een goed kunstenaar zijt alsde uw punt maakt, of alsde zo veel mogelijk punten maakt - hoe ver ze ook van uw oorspronkelijke bedoeling zaten. Kunde eigenlijk ooit weten of ge goed bezig zijt of niet?

"Van één iets ben ik in ieder geval zeker: kunst is er - en opnieuw, het gaat hier nu niet om de esthetische werken - om het publiek te laten nadenken."
Daarnaast vind ik wel da louter 'esthetische' kunst u ook aant denken zet - daarom ni per se conceptueel, maar eerder emotioneel. alsde voor White Light staat begint uw kop ook te werken. ni van "wa betekent da" maar "hoe voelt da bij mij aan". ook over de vorm (waarom action painting? waarom strakke geometriek?) kunde een zin zoeken. dan stade daar een kwartier naar te gapen, om da op een andere manier te "begrijpen" in u op te nemen. maar ik begrijp u punt: het is vanuit de kunstenaars standpunt da ge moet zien of iets een boodschap heeft of ni.

wa mij dan doe denken: hoe weet ge eigenlijk of iets louter esthetisch is of ni? alsde nu nog nooit van, bvb, pollock had gehoord, zou ge der dan ook geen onderwerpen achter kúnnen zoeken? wat ons alweer brengt bij: een kunstwerk gaat bij de toeschouwer een eigen leven leiden. daarmee dak dus vind da esthetische kunst u ook aant denken kan zetten (daarom ni bedoeld is om), aangezien theel erg subjectief is.

Lander zei

True, true... En over esthetische werken: Ik beschouw begrijpen als het begrijpen van een boodschap, niet als het begrijpen van emoties. Het begrijpen van emoties bedoel ik voelen. Je kan kunst ook voelen, zoals een Pollock. Een Rothko kan ik niet voelen, daar heb ik geen affiniteit mee, maar gij dan weer wel.
Daarom dat ik het onderscheid ook wilde maken tussen voelen en begrijpen. Voelen is nog veel subjectiever en heeft voor een groot deel te maken met het esthetische.

En een kwartier voor een Pollock staan gapen was sowieso een slecht idee, als het MoMA een uur later sluit... Moeha.